Ivanka Tramp rasman AQSh prezidenti maslahatchisi lavozimini egalladi.
AQSh prezidentining qizi Ivanka Tramp Oq uy rahbarining maslahatchisi rasmiy maqomiga ega bo'ldi. Bu AQSh tarixida davlat rahbarining yaqin qarindoshi uning maslahatchisi etib tayinlanganiga misol bo'luvchi ilk hodisa. Bu yil hukumatdagilarga qarindosh-urug'larini lavozimlarga joylashtirishni taqiqlovchi maxsus qonun qabul qilinganiga 40 yil bo'ladi, biroq qonun AQSh prezidentiga ta`sir qilmaydi.
Otasining saylovoldi kampaniyasi davrida unga yordam bergan Ivanka Tramp endi rasman prezident maslahatchisi hisoblanadi. Oq uyning o'zi bu haqda rasman xabar tarqatgan. Endi Amerika prezidentining qizi uning mamlakat rahbariyati bilan yig'ilishlarida hamroh bo'ladi, buning uchun unga maxsus ruxsatnoma ham beriladi. Ivanka Trampning aytishicha, u "barcha federal xizmatchilar bo'ysunuvchi qoidalarga amal qilish uchun" Oq uyning xodimasi bo'lgan.
Tramp xonimning aytishicha, u bu ishida tekinga ishlab beradi. O'zining yangi roli misli ko'rilmagan voqea bo'lishini ham u alohida qayd etib o'tdi.
Prezidentning farzandlari Oq uyda rasmiy ish boshlagani AQShning eng yangi tarixida shu paytgacha uchramagan edi. Biroq, ekspertlar Tramp prezidentligining o'zi ham odatdagidan o'zgacha, deya baholashmoqda, chunki u prezidentlik ma`muriyatining ko'plab yozilmagan qonunlarini mudom inkor etib kelmoqda.
The New York Times gazetasining yozishicha, Ivanka Trampning bu lavozimga tayinlanishi "Tramp uchun kuyovi va qizining xayrixohligi qay darajada muhim ekanligini formal tan olish" ekanligini bildiradi.
Shunday qilib, prezident Trampga endi uning o'zidan farqli ravishda, migratsiya va ozchiliklar huquqlari masalasida liberal qarashlarga ega bo'lgan er-xotin Tramp-Kushner juftligi maslahat berib turadi.
Boz ustiga, ularning ikkisi ham Demokratik partiya saylovchilari hisoblanishadi. Bu esa Donald Trampning jamoasida Stiv Bennon kabi ultrakonservativ maslahatchilariga qarshi muvozanatni tiklaydi.
Shuhratparastlik namoyishi
Oq uyda qarindoshlarning ishga olinishiga rasman taqiq yo'q, chunki prezident hokimiyatning boshqa bo'g'inidagi mulozimlardan farqli o'laroq, lavozimga tayinlanishida alohida e`tiborga molik huquqlar bilan ta`minlanadi.
Bu haqda yanvar oyida Trampning kuyovi Jared Kushner maslahatchi etib tayinlanganligi qonunga mos kelish-kelmasligi haqidagi masala ko'tarilganda AQSh adliya vazirligi ma`lum qilgan edi.
Trampning ortodoksal yahudiy hisoblanuvchi kuyovi yahudiylar orasida Trampning takliflarini ilgari surishda o'z aloqalaridan foydalanadi.
Oq uyga qadam bosishidan avval Kushner ko'chmas mulk savdosi bilan faol shug'ullangan, shuningdek, The New York Observer jurnali noshiri hisoblanar edi.
Nashrdagi Kushnerning sobiq xodimlaridan biri u bilan bog'liq bir voqeani esga oladi: Kushner Apple firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan qimmatbaho noutbukdan foydalanar, biroq unga Windows operatsion tizimi o'rnatib olgan ekan. Bundan xulosa qilish mumkinki, Kushner uchun birinchi galda o'z shuhratparastligini namoyish etish muhimroq.
Qayd etish lozimki, Kushner Amerika Kongressining razvedka bo'yicha qo'mitasiga Tramp saylovoldi shtabi xodimlarining Rossiya banklari vakillari, shuningdek, Rossiya elchisi Sergey Kislyakov bilan uchrashgani borasida ko'rsatma bergan insonlardan biri. Prezident kuyovi yopiq rejimda guvohlik bergan, biroq eshittirishlar jarayoni bilan tanish manbaning qayd etishicha, Kushner Putin bilan muzokara olib borishga ko'mak berishi mumkin bo'lgan insonni axtargan.
Gazeta.Ru bilan suhbatda "Qora oqqush: Donald Trampning siyosiy tarjimai holi" kitobi muallifi publitsist Kirill Benediktov "Kushner Ivankaga kuchli ta`sir o'tkaza oladi, o'z-o'zidan qaynotasiga ham", deya ta`kidlagan.
Ekspertning fikricha, yangi prezident ma`muriyatida Trampning katta maslahatchisi hisoblanuvchi Kushnerning zimmasiga bir nechta vazifa yuklangan. Masalan, Kushner Oq uyning Xitoy, Meksika va Kanada bilan hamjihatligiga javob beradi. Aftidan, u Falastin-Isroil mojarosini tartibga solish masalalari bilan ham shug'ullanadi, yaqinda esa Oq uyda tuzilayotgan yangi struktura — Amerika innovatsiyalari boshqarmasi boshlig'i ham etib tayinlandi.
"Kushnerning lavozim ustiga lavozimlar bilan ta`minlanishi Trampga qarshi OAVlarda tanqid to'lqinini keltirib chiqardi. Endi Ivanka Tramp Oq uyning g'arbiy qanotida maosh olmay ishlovchi maslahatchi etib tayinlanganidan so'ng, bu tanqidlar yanada kuchayadi", — deydi ekspert, Ivanka ilgariroq AQSh prezidenti ma`muriyatida ishlamoqchi emasligi, "faqat prezident qizi bo'lib qolishni mo'ljallayotgani"ni aytganini eslatar ekan.
Endi Ivankaning raqiblari uni yolg'onchilikda ayblay boshlashadi, deya bashorat qilmoqda Benediktov: "Bu esa, shubhasiz, tobora tezlasha boradigan ayblov kampaniyasining boshlanishi bo'ladi".
Siyosatdagi oshna-og'aynigarchilik
Ivanka Tramp prezident-otaning maslahatchisiga aylangan ilk qiz emas. Tarixda Klod Shirak — Fransiya prezidenti Jak Shirakning qizi — voqeasi ham mashhur: u otasining matbuot bilan aloqalarini nazorat qilar, prezidentni jurnalistlar bilan aloqa qilishdan qizg'anar edi. Shirakning o'zi qizi bilan prezidentlik kampaniyasiga bog'liq turli mavzularda maslahatlashar edi. Jak Shirakning o'z maslahatchilariga beradigan sevimli savoli: "Bu borada Klodning fikri qanaqa?" edi.
Rossiya prezidenti Boris Yeltsinning qizi Tatyana Dyachenko ham Klod Shirak tajribasidan foydalangan. U hatto otasining 1996 yilgi prezidentlik kampaniyasida yordam berish uchun Frantsyaiga ataylab borib, Kloddan ish ham o'rganib kelgan.
Rossiya birinchi prezidenti Boris Yeltsinning bevasi Naina Yeltsinaning Gazeta.Ru’ga ga bildirishicha, Yeltsinning o'zi qizidan yordam so'ragan.
"Juda murakkab saylovoldi poygasi kuzatilayotgan edi, uning saylovoldi shtabida janjal yuzaga keldi va Boris yonida o'zi to'liq ishonishi mumkin bo'lgan insonga ehtiyoj seza boshladi. Biroq Tanyaning o'zi hech qachon siyosiy ishlar bilan shug'ullanishni xohlamas edi", — degan sobiq birinchi xonim.
Siyosiy sharhlovchi, amerikanist Mixail Taratuta Ivanka Trampni "Tatyana Dyachenkoning amerikacha varianti", deb ataydi.
"Bu Donald Tramp istaganicha ishonishi mumkin bo'lgan bir insondir, albatta, Trampning holatida boshqa bunday odamni topish juda qiyin. U otasining ishonchli ko'zi, va ehtimol, sog'lom aqli bo'ladi. Garchi yuzaki qaralganda bu klassik nepotizm (hokimiyatdagi qarindosh-urug'chilik) kabi ko'rinsa-da, pirovardida bu Tramp uchun ham, Amerika uchun ham foydali bo'lib chiqishi mumkin", — deydi Gazeta.Ru’ga Taratuta.
Ivanka Trampning Oq uyga kelishi ung o'z siyosiy karerasini boshlashga yordam berishi mumkin, AQSh prezidenti ma`muriyatida ishlash unga bunday imkoniyatni taqdim etadi ham. Lekin bu haqda gapirishga hali erta.
"Hammasi Ivankaning o'ziga bog'liq. Asosiysi u "general xonim"ga aylanib, hammaga buyruq berishni boshlab yubormasa bo'lgani", — deydi Ruzvelt nomidagi fonda rahbari Yuriy Rogulev.
Ekspertning fikricha, biznesdan chiqqan Tramp siyosiy doiralarda tayanchga ega emas, shu sababli jamoaga Ivankaning jalb etilishi u faqat qarindosh-urug'laridan iborat o'z kuchlarigagina ishonishi mumkinligidan dalolat beradi.
Bu vaziyatda ekspert Tramp o'z qarindoshlarini davlat xizmatiga joylashtirgan amerikalik ilk siyosatchi emasligini qayd etadi. Bill Klinton AQSh prezidenti bo'lgan paytlarda uning rafiqasi Hillari Klinton mamlakatning birinchi xonimi sifatida sog'liqni saqlash sohasini isloh qilish bilan shug'ullangan.
1960-yillarda prezident Edvard Kennedi ma`muriyati amalda bo'lgan chog'larda uning akasi Robert AQSh adliya vaziri etib tayinlangan. Amerikaning The Nation jurnali o'shanda bu tayinlovni "mamlakat shu paytgacha boshdan kechirgan oshna-og'aynigarchilikning eng yaqqol misoli", deya baholagan.
Bunday voqealarning kelgusida takrorlanmasligi uchun 1967 yilda Lindon Jonson ma`muriyati hokimiyat tepasiga kelgach, hokimiyatda qarindosh-urug'chilikni taqiqlovchi qonun qabul qilingan edi.
Qonunda yozilishicha, davlat xizmatchisi o'zi xizmat qilayotgan strukturada qarindoshini yollash, unga yordam berish va karerasini ilgari surishga haqli emas.
Ivanka Tramp va uning turmush o'rtog'i Tramp jamoasidagi yagona qarindoshlar emas. Tramp hukumatidagi transport vaziri Eleyn Chao senat ko'pchiligi yetakchisi Mitchem MakKonnellning rafiqasi hisoblanadi, biroq bu vazifa manfaatlar to'qnashuvi ta`rifiga unchalik mos kelmaydi, chunki ular formal jihatdan ish yuzasidan bir-birlariga bog'liq emas.
Manba:KunAQSh prezidentining qizi Ivanka Tramp Oq uy rahbarining maslahatchisi rasmiy maqomiga ega bo'ldi. Bu AQSh tarixida davlat rahbarining yaqin qarindoshi uning maslahatchisi etib tayinlanganiga misol bo'luvchi ilk hodisa. Bu yil hukumatdagilarga qarindosh-urug'larini lavozimlarga joylashtirishni taqiqlovchi maxsus qonun qabul qilinganiga 40 yil bo'ladi, biroq qonun AQSh prezidentiga ta`sir qilmaydi.
Otasining saylovoldi kampaniyasi davrida unga yordam bergan Ivanka Tramp endi rasman prezident maslahatchisi hisoblanadi. Oq uyning o'zi bu haqda rasman xabar tarqatgan. Endi Amerika prezidentining qizi uning mamlakat rahbariyati bilan yig'ilishlarida hamroh bo'ladi, buning uchun unga maxsus ruxsatnoma ham beriladi. Ivanka Trampning aytishicha, u "barcha federal xizmatchilar bo'ysunuvchi qoidalarga amal qilish uchun" Oq uyning xodimasi bo'lgan.
Tramp xonimning aytishicha, u bu ishida tekinga ishlab beradi. O'zining yangi roli misli ko'rilmagan voqea bo'lishini ham u alohida qayd etib o'tdi.
Prezidentning farzandlari Oq uyda rasmiy ish boshlagani AQShning eng yangi tarixida shu paytgacha uchramagan edi. Biroq, ekspertlar Tramp prezidentligining o'zi ham odatdagidan o'zgacha, deya baholashmoqda, chunki u prezidentlik ma`muriyatining ko'plab yozilmagan qonunlarini mudom inkor etib kelmoqda.
The New York Times gazetasining yozishicha, Ivanka Trampning bu lavozimga tayinlanishi "Tramp uchun kuyovi va qizining xayrixohligi qay darajada muhim ekanligini formal tan olish" ekanligini bildiradi.
Shunday qilib, prezident Trampga endi uning o'zidan farqli ravishda, migratsiya va ozchiliklar huquqlari masalasida liberal qarashlarga ega bo'lgan er-xotin Tramp-Kushner juftligi maslahat berib turadi.
Boz ustiga, ularning ikkisi ham Demokratik partiya saylovchilari hisoblanishadi. Bu esa Donald Trampning jamoasida Stiv Bennon kabi ultrakonservativ maslahatchilariga qarshi muvozanatni tiklaydi.
Shuhratparastlik namoyishi
Oq uyda qarindoshlarning ishga olinishiga rasman taqiq yo'q, chunki prezident hokimiyatning boshqa bo'g'inidagi mulozimlardan farqli o'laroq, lavozimga tayinlanishida alohida e`tiborga molik huquqlar bilan ta`minlanadi.
Bu haqda yanvar oyida Trampning kuyovi Jared Kushner maslahatchi etib tayinlanganligi qonunga mos kelish-kelmasligi haqidagi masala ko'tarilganda AQSh adliya vazirligi ma`lum qilgan edi.
Trampning ortodoksal yahudiy hisoblanuvchi kuyovi yahudiylar orasida Trampning takliflarini ilgari surishda o'z aloqalaridan foydalanadi.
Oq uyga qadam bosishidan avval Kushner ko'chmas mulk savdosi bilan faol shug'ullangan, shuningdek, The New York Observer jurnali noshiri hisoblanar edi.
Nashrdagi Kushnerning sobiq xodimlaridan biri u bilan bog'liq bir voqeani esga oladi: Kushner Apple firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan qimmatbaho noutbukdan foydalanar, biroq unga Windows operatsion tizimi o'rnatib olgan ekan. Bundan xulosa qilish mumkinki, Kushner uchun birinchi galda o'z shuhratparastligini namoyish etish muhimroq.
Qayd etish lozimki, Kushner Amerika Kongressining razvedka bo'yicha qo'mitasiga Tramp saylovoldi shtabi xodimlarining Rossiya banklari vakillari, shuningdek, Rossiya elchisi Sergey Kislyakov bilan uchrashgani borasida ko'rsatma bergan insonlardan biri. Prezident kuyovi yopiq rejimda guvohlik bergan, biroq eshittirishlar jarayoni bilan tanish manbaning qayd etishicha, Kushner Putin bilan muzokara olib borishga ko'mak berishi mumkin bo'lgan insonni axtargan.
Gazeta.Ru bilan suhbatda "Qora oqqush: Donald Trampning siyosiy tarjimai holi" kitobi muallifi publitsist Kirill Benediktov "Kushner Ivankaga kuchli ta`sir o'tkaza oladi, o'z-o'zidan qaynotasiga ham", deya ta`kidlagan.
Ekspertning fikricha, yangi prezident ma`muriyatida Trampning katta maslahatchisi hisoblanuvchi Kushnerning zimmasiga bir nechta vazifa yuklangan. Masalan, Kushner Oq uyning Xitoy, Meksika va Kanada bilan hamjihatligiga javob beradi. Aftidan, u Falastin-Isroil mojarosini tartibga solish masalalari bilan ham shug'ullanadi, yaqinda esa Oq uyda tuzilayotgan yangi struktura — Amerika innovatsiyalari boshqarmasi boshlig'i ham etib tayinlandi.
"Kushnerning lavozim ustiga lavozimlar bilan ta`minlanishi Trampga qarshi OAVlarda tanqid to'lqinini keltirib chiqardi. Endi Ivanka Tramp Oq uyning g'arbiy qanotida maosh olmay ishlovchi maslahatchi etib tayinlanganidan so'ng, bu tanqidlar yanada kuchayadi", — deydi ekspert, Ivanka ilgariroq AQSh prezidenti ma`muriyatida ishlamoqchi emasligi, "faqat prezident qizi bo'lib qolishni mo'ljallayotgani"ni aytganini eslatar ekan.
Endi Ivankaning raqiblari uni yolg'onchilikda ayblay boshlashadi, deya bashorat qilmoqda Benediktov: "Bu esa, shubhasiz, tobora tezlasha boradigan ayblov kampaniyasining boshlanishi bo'ladi".
Siyosatdagi oshna-og'aynigarchilik
Ivanka Tramp prezident-otaning maslahatchisiga aylangan ilk qiz emas. Tarixda Klod Shirak — Fransiya prezidenti Jak Shirakning qizi — voqeasi ham mashhur: u otasining matbuot bilan aloqalarini nazorat qilar, prezidentni jurnalistlar bilan aloqa qilishdan qizg'anar edi. Shirakning o'zi qizi bilan prezidentlik kampaniyasiga bog'liq turli mavzularda maslahatlashar edi. Jak Shirakning o'z maslahatchilariga beradigan sevimli savoli: "Bu borada Klodning fikri qanaqa?" edi.
Rossiya prezidenti Boris Yeltsinning qizi Tatyana Dyachenko ham Klod Shirak tajribasidan foydalangan. U hatto otasining 1996 yilgi prezidentlik kampaniyasida yordam berish uchun Frantsyaiga ataylab borib, Kloddan ish ham o'rganib kelgan.
Rossiya birinchi prezidenti Boris Yeltsinning bevasi Naina Yeltsinaning Gazeta.Ru’ga ga bildirishicha, Yeltsinning o'zi qizidan yordam so'ragan.
"Juda murakkab saylovoldi poygasi kuzatilayotgan edi, uning saylovoldi shtabida janjal yuzaga keldi va Boris yonida o'zi to'liq ishonishi mumkin bo'lgan insonga ehtiyoj seza boshladi. Biroq Tanyaning o'zi hech qachon siyosiy ishlar bilan shug'ullanishni xohlamas edi", — degan sobiq birinchi xonim.
Siyosiy sharhlovchi, amerikanist Mixail Taratuta Ivanka Trampni "Tatyana Dyachenkoning amerikacha varianti", deb ataydi.
"Bu Donald Tramp istaganicha ishonishi mumkin bo'lgan bir insondir, albatta, Trampning holatida boshqa bunday odamni topish juda qiyin. U otasining ishonchli ko'zi, va ehtimol, sog'lom aqli bo'ladi. Garchi yuzaki qaralganda bu klassik nepotizm (hokimiyatdagi qarindosh-urug'chilik) kabi ko'rinsa-da, pirovardida bu Tramp uchun ham, Amerika uchun ham foydali bo'lib chiqishi mumkin", — deydi Gazeta.Ru’ga Taratuta.
Ivanka Trampning Oq uyga kelishi ung o'z siyosiy karerasini boshlashga yordam berishi mumkin, AQSh prezidenti ma`muriyatida ishlash unga bunday imkoniyatni taqdim etadi ham. Lekin bu haqda gapirishga hali erta.
"Hammasi Ivankaning o'ziga bog'liq. Asosiysi u "general xonim"ga aylanib, hammaga buyruq berishni boshlab yubormasa bo'lgani", — deydi Ruzvelt nomidagi fonda rahbari Yuriy Rogulev.
Ekspertning fikricha, biznesdan chiqqan Tramp siyosiy doiralarda tayanchga ega emas, shu sababli jamoaga Ivankaning jalb etilishi u faqat qarindosh-urug'laridan iborat o'z kuchlarigagina ishonishi mumkinligidan dalolat beradi.
Bu vaziyatda ekspert Tramp o'z qarindoshlarini davlat xizmatiga joylashtirgan amerikalik ilk siyosatchi emasligini qayd etadi. Bill Klinton AQSh prezidenti bo'lgan paytlarda uning rafiqasi Hillari Klinton mamlakatning birinchi xonimi sifatida sog'liqni saqlash sohasini isloh qilish bilan shug'ullangan.
1960-yillarda prezident Edvard Kennedi ma`muriyati amalda bo'lgan chog'larda uning akasi Robert AQSh adliya vaziri etib tayinlangan. Amerikaning The Nation jurnali o'shanda bu tayinlovni "mamlakat shu paytgacha boshdan kechirgan oshna-og'aynigarchilikning eng yaqqol misoli", deya baholagan.
Bunday voqealarning kelgusida takrorlanmasligi uchun 1967 yilda Lindon Jonson ma`muriyati hokimiyat tepasiga kelgach, hokimiyatda qarindosh-urug'chilikni taqiqlovchi qonun qabul qilingan edi.
Qonunda yozilishicha, davlat xizmatchisi o'zi xizmat qilayotgan strukturada qarindoshini yollash, unga yordam berish va karerasini ilgari surishga haqli emas.
Ivanka Tramp va uning turmush o'rtog'i Tramp jamoasidagi yagona qarindoshlar emas. Tramp hukumatidagi transport vaziri Eleyn Chao senat ko'pchiligi yetakchisi Mitchem MakKonnellning rafiqasi hisoblanadi, biroq bu vazifa manfaatlar to'qnashuvi ta`rifiga unchalik mos kelmaydi, chunki ular formal jihatdan ish yuzasidan bir-birlariga bog'liq emas.
Behruz 2017-04-02
