Biokimyogarlar Quyosh nuri yordamida 20 soat vaqt ichida "tirik tuproq"ni yaratishga muvaffaq bo'lishdi, deb yozadi kp.ru
Injil, Qur`on kabi muqaddas kitoblarda Alloh ilk inson — Odam Atoni tuproqdan yasab, unga jon ato etgan, deyiladi. Fan esa, o'z navbatida, hayot "ilk sho'rva"dagi kimyoviy reaksiyalar natijasida paydo bo'lgani, keyinchalik evolyutsiya o'z ishini qilgani haqidagi nazariyani ilgari surib keladi. Maktablarda shunday o'qitilib kelinmoqda.
Biroq zamonaviy tadqiqotchilar paradoksal xulosaga kelishmoqda: ilmiy pozitsiyalardan qaralganda tuproq nomzodi "ilk zuvala" material sifatida ancha afzalroq ko'rinmoqda.
Neptun, sen nohaqsan!
- Ilk hujayrali organizmlar shu paytgacha hisoblanib kelingan okeanda emas, kondensatlangan suv bug'iga to'la geotermal havzalarda paydo bo'lgan bo'lishi mumkin, — deb hisoblamoqda Germaniyadagi Osnabryuk universiteti biofizigi Armen Mulkijanyan.
Mulkijanyan ishtirokchi bo'lgan MDU bitiruvchilaridan iborat, Rossiya, Germaniya va AQSh laboratoriyada ilmiy ish bilan band tadqiqotchilar jamoasi hayot paydo bo'lgan ilk geologik sharoitlarni qayta barpo etib ko'rishgan. Tadqiqotchilar barcha hujayrali organizmlar azaldan umumiy ajdodga ega bo'lgan, degan nazariyaga tayanishgan. Tirik jonivorlarning turli vakillarining shartli irsiy materialini o'rganib, solishtirma genomika bo'yicha mutaxassis Yevgeniy Kunin (AQSh milliy salomatlik institutining milliy biotexnologiya markazi olimi) barcha organizmlarda mavjud bo'lgan 60 ta genni ajratib olgan. Demak, genlarning hammasi bizga umumiy ajdoddan meros bo'lib kelgan, keyinroq inson va infuzoriya-tufelkaning rivojlanish yo'llari ayro tushgan.
Bu holatda qiziq narsa yuzaga kelgan — bu qadimiy genlar kodlashtirgan oqsillarning natriyga umuman ehtiyoji bo'lmagan. Demak, sho'r suvli, natriyga boy muhit hisoblanuvchi okeanda hayot paydo bo'lishi umuman mumkin bo'lmagan. Chunki ilk tirik organizmlarning biokimyosi atrof muhitdan kuchli farq qilishi lozim bo'lmagan.
Biroq, "ilk" oqsillar kaliy, fosfor birikmalari, rux ionlari va magniyga ehtiyoj sezgan. O'sha qadimiy okeanning ham kimyoviy tarkibi bu ehtiyojlarga aslo javob bermasdi. Masalan, 3,5 milliard yoshga teng qoyatosh jinslari tarkibida mavjud qadimiy okean suvlarning pufakchalari tarkibida natriyning miqdori kaliynikidan 40 barobar ko'p ekanligi aniqlangan.
Olimlarning taxminicha, hayot — quruqlikda, geotermal faollik kuzatilgan joyda paydo bo'lgan. Fan doktori Mulkjanyanning so'zlariga ko'ra, Kamchatkadagi geotermal maydonlardagi bug' va gaz kondensatlarining kimyoviy tahlili aynan shu muhit ilk hujayralar uchun zarur bo'lgan "Mendeleyev jadvali"ga ega ekanligi oydinlashgan. O'sha bug' kondensatlanib, aktiv menerallarga boy ko'lmaklar va kichikroq ko'llar hosil qilgan.
Tuproqdan paydo bo'lgan ustun
O'sha ko'llar va suv havzalari qirg'og'idagi aynan o'sha tuproq hayot paydo bo'lishida inkubator vazifasini o'taganining ehtimoli katta. Bu haqda ilk bor bir necha yil avval shotlandiyalik kimyogar Aleksandr Keyrns-Smit aytib o'tgan edi. Uning farazicha, ilk "hayot g'ishtchalari" — kerakli shaklga qanday kirishni ko'rsatib beruvchi mitti qum formalari rolini o'tagan gilli jinslarning g'ovaklarida paydo bo'lgan bo'lishi mumkin.
Bu g'oyani Nyu-Yorkdagi hayot paydo bo'lishini tadqiq etish markazi biokimyogari Jyeyms Ferris tajriba yo'li bilan isbotlagan. U montmorillonit — kuchli ko'pchishga moyil bo'lgan yupqa qavatli loy bilan tajriba o'tkazgan. Xuddi shu narsadan mushuklar uchun hojat tuprog'i yasaladi. Aniqlanishicha, bu tuproq organik molekulalarga o'zini-o'zi vujudga keltirish uchun katalizator rolini o'tashi mumkin ekan. Eng oddiy hujayralar bu loyning ustiga joylashtirilganida ular 100 barobar tezroq shakllana boshlagan! Loydan yasalgan "qavatli pirog" (qavatlar orasidagi masofa 1-2 nanometr) kimyoviy gubka rolini o'tab, o'ziga suv, metall tuzlari va organik birikmalarni shimib olib, ular o'rtasida kimyoviy reaksiyalar o'tishiga muhit yaratgan. Boz ustiga, qadimgi atmosferasiz Yer yuzidagi barcha jonli narsalarni qirib yuboruvchi ultrabinafsha nurlanishdan ham himoya qila olgan.
Shu kunlarda Kentukki universiteti va Massachusetts texnolgik universiteti olimlarining qo'shma tadqiqoti e`lon qilindi. Ular oddiy atmosfera bosimi sharoitida, 90 daraja issiqlikda 20 soat ichida shu "tirik tuproq"ni sintez qilishga muvaffaq bo'lishgan. Endi "tuproq probirka"ichida tirik bo'lmagan narsadan to'liq tirik narsa ola bilishsa bas (ayni paytda olimlar alal-oqibatda baribir tirik organizm surrogati olishmoqda), insoniyat tuproqdan paydo bo'lganini ilmiy yo'l bilan isbotlangan, deb hisoblayversak ham bo'ladi.
Manba:kunInjil, Qur`on kabi muqaddas kitoblarda Alloh ilk inson — Odam Atoni tuproqdan yasab, unga jon ato etgan, deyiladi. Fan esa, o'z navbatida, hayot "ilk sho'rva"dagi kimyoviy reaksiyalar natijasida paydo bo'lgani, keyinchalik evolyutsiya o'z ishini qilgani haqidagi nazariyani ilgari surib keladi. Maktablarda shunday o'qitilib kelinmoqda.
Biroq zamonaviy tadqiqotchilar paradoksal xulosaga kelishmoqda: ilmiy pozitsiyalardan qaralganda tuproq nomzodi "ilk zuvala" material sifatida ancha afzalroq ko'rinmoqda.
Neptun, sen nohaqsan!
- Ilk hujayrali organizmlar shu paytgacha hisoblanib kelingan okeanda emas, kondensatlangan suv bug'iga to'la geotermal havzalarda paydo bo'lgan bo'lishi mumkin, — deb hisoblamoqda Germaniyadagi Osnabryuk universiteti biofizigi Armen Mulkijanyan.
Mulkijanyan ishtirokchi bo'lgan MDU bitiruvchilaridan iborat, Rossiya, Germaniya va AQSh laboratoriyada ilmiy ish bilan band tadqiqotchilar jamoasi hayot paydo bo'lgan ilk geologik sharoitlarni qayta barpo etib ko'rishgan. Tadqiqotchilar barcha hujayrali organizmlar azaldan umumiy ajdodga ega bo'lgan, degan nazariyaga tayanishgan. Tirik jonivorlarning turli vakillarining shartli irsiy materialini o'rganib, solishtirma genomika bo'yicha mutaxassis Yevgeniy Kunin (AQSh milliy salomatlik institutining milliy biotexnologiya markazi olimi) barcha organizmlarda mavjud bo'lgan 60 ta genni ajratib olgan. Demak, genlarning hammasi bizga umumiy ajdoddan meros bo'lib kelgan, keyinroq inson va infuzoriya-tufelkaning rivojlanish yo'llari ayro tushgan.
Bu holatda qiziq narsa yuzaga kelgan — bu qadimiy genlar kodlashtirgan oqsillarning natriyga umuman ehtiyoji bo'lmagan. Demak, sho'r suvli, natriyga boy muhit hisoblanuvchi okeanda hayot paydo bo'lishi umuman mumkin bo'lmagan. Chunki ilk tirik organizmlarning biokimyosi atrof muhitdan kuchli farq qilishi lozim bo'lmagan.
Biroq, "ilk" oqsillar kaliy, fosfor birikmalari, rux ionlari va magniyga ehtiyoj sezgan. O'sha qadimiy okeanning ham kimyoviy tarkibi bu ehtiyojlarga aslo javob bermasdi. Masalan, 3,5 milliard yoshga teng qoyatosh jinslari tarkibida mavjud qadimiy okean suvlarning pufakchalari tarkibida natriyning miqdori kaliynikidan 40 barobar ko'p ekanligi aniqlangan.
Olimlarning taxminicha, hayot — quruqlikda, geotermal faollik kuzatilgan joyda paydo bo'lgan. Fan doktori Mulkjanyanning so'zlariga ko'ra, Kamchatkadagi geotermal maydonlardagi bug' va gaz kondensatlarining kimyoviy tahlili aynan shu muhit ilk hujayralar uchun zarur bo'lgan "Mendeleyev jadvali"ga ega ekanligi oydinlashgan. O'sha bug' kondensatlanib, aktiv menerallarga boy ko'lmaklar va kichikroq ko'llar hosil qilgan.
Tuproqdan paydo bo'lgan ustun
O'sha ko'llar va suv havzalari qirg'og'idagi aynan o'sha tuproq hayot paydo bo'lishida inkubator vazifasini o'taganining ehtimoli katta. Bu haqda ilk bor bir necha yil avval shotlandiyalik kimyogar Aleksandr Keyrns-Smit aytib o'tgan edi. Uning farazicha, ilk "hayot g'ishtchalari" — kerakli shaklga qanday kirishni ko'rsatib beruvchi mitti qum formalari rolini o'tagan gilli jinslarning g'ovaklarida paydo bo'lgan bo'lishi mumkin.
Bu g'oyani Nyu-Yorkdagi hayot paydo bo'lishini tadqiq etish markazi biokimyogari Jyeyms Ferris tajriba yo'li bilan isbotlagan. U montmorillonit — kuchli ko'pchishga moyil bo'lgan yupqa qavatli loy bilan tajriba o'tkazgan. Xuddi shu narsadan mushuklar uchun hojat tuprog'i yasaladi. Aniqlanishicha, bu tuproq organik molekulalarga o'zini-o'zi vujudga keltirish uchun katalizator rolini o'tashi mumkin ekan. Eng oddiy hujayralar bu loyning ustiga joylashtirilganida ular 100 barobar tezroq shakllana boshlagan! Loydan yasalgan "qavatli pirog" (qavatlar orasidagi masofa 1-2 nanometr) kimyoviy gubka rolini o'tab, o'ziga suv, metall tuzlari va organik birikmalarni shimib olib, ular o'rtasida kimyoviy reaksiyalar o'tishiga muhit yaratgan. Boz ustiga, qadimgi atmosferasiz Yer yuzidagi barcha jonli narsalarni qirib yuboruvchi ultrabinafsha nurlanishdan ham himoya qila olgan.
Shu kunlarda Kentukki universiteti va Massachusetts texnolgik universiteti olimlarining qo'shma tadqiqoti e`lon qilindi. Ular oddiy atmosfera bosimi sharoitida, 90 daraja issiqlikda 20 soat ichida shu "tirik tuproq"ni sintez qilishga muvaffaq bo'lishgan. Endi "tuproq probirka"ichida tirik bo'lmagan narsadan to'liq tirik narsa ola bilishsa bas (ayni paytda olimlar alal-oqibatda baribir tirik organizm surrogati olishmoqda), insoniyat tuproqdan paydo bo'lganini ilmiy yo'l bilan isbotlangan, deb hisoblayversak ham bo'ladi.
Bahh Tee 2017-04-06
